Δωδώνη: Ένα μαντείο στην αγκαλιά της φύσης

Σύμφωνα με το μύθο που περιγράφει ο Ηρόδοτος, οφείλει την ίδρυσή του σε δύο μαύρα περιστέρια (μέλαιναι πελειάδες) που πέταξαν από τη Θήβα της Αιγύπτου. Το ένα έφτασε στη Λιβύη, όπου ιδρύθηκε το ιερό του Άμμωνα Δία, ενώ το άλλο ήρθε στη Δωδώνη, κάθισε σε μια βελανιδιά (φηγός) και με ανθρώπινη λαλιά υπέδειξε το σημείο όπου έπρεπε να ιδρυθεί το μαντείο.

Για αιώνες, το Ιερό ήταν υπαίθριο, με το ευλογημένο δέντρο να αποτελεί το επίκεντρο της λατρείας και των χρησμών. Οι ιερείς περπατούσαν ξυπόλητοι και κοιμούνταν κατάχαμα, για να έχουν άμεση επαφή με τη Μητέρα Γη, ενώ οι χρησμοί δίνονταν με βάση φυσικούς ήχους, όπως το θρόισμα των φύλλων και το πέταγμα των πουλιών στα κλαδιά του ιερού δέντρου.

Ο πρώτος, μικρός ναός του Δία χτίστηκε στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., όμως η Δωδώνη γνώρισε τη μεγαλύτερη άνθηση τον επόμενο αιώνα, χάρη στον βασιλιά Πύρρο, ο οποίος εφάρμοσε ένα μεγαλεπήβολο οικοδομικό πρόγραμμα που έδωσε στο ιερό τον μνημειακό του χαρακτήρα.

Επέκτεινε τους προϋπάρχοντες ναούς και κατασκεύασε νέους, αφιερωμένους στη Θέμιδα, την Αφροδίτη και τον Ηρακλή, καθώς και μια σειρά από εντυπωσιακά δημόσια κτίρια: το μεγαλύτερο Θέατρο της εποχής του, χωρητικότητας περίπου 18.000 θεατών, το Βουλευτήριο, το Πρυτανείο και το Στάδιο, όπου τελούνταν τα Νάια, αγώνες προς τιμήν του Δία. Παρά τις διαδοχικές καταστροφές του Ιερού από τους Αιτωλούς και τους Ρωμαίους, το μαντείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Μπορεί η ιερή δρυς να κόπηκε στα βυζαντινά χρόνια, με την επικράτηση του χριστιανισμού που θεμελίωσε τρίκλιτη βασιλική στα ερείπια του ιερού, όμως ο αρχαίος χώρος παραμένει ζωντανός, με το αναστηλωμένο Θέατρο να φιλοξενεί σήμερα ποικίλες εκδηλώσεις, όπως παραστάσεις αρχαίου δράματος, συναυλίες έντεχνης και κλασικής μουσικής, καθώς και το Φεστιβάλ Δωδώνης.