Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας: Ατενίζοντας το Ιόνιο Πέλαγος

Τα πρώτα αμυντικά έργα στην περιοχή πραγματοποιούνται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους, όταν στη φυσικά οχυρή αυτή χερσόνησο με τις δύο βραχώδεις κορυφές οργανώνεται η βυζαντινή πόλη της Κέρκυρας. Οι δύο κορυφές θα δώσουν στην πόλη και το όνομά της, Κορυφώ, απ’ όπου θα προκύψει αργότερα και το ξενόγλωσσο Corfu.

Οι Βυζαντινοί θα οχυρώσουν αρχικά τον ανατολικό βράχο (Πύργος της Θάλασσας ή Παλιό Κάστρο), αλλά τις σημαντικότερες οχυρώσεις θα δημιουργήσουν μετά τον 15ο αιώνα οι Ενετοί, για τους οποίους η Κέρκυρα αποκτά τεράστια εμπορική και στρατηγική σημασία. Εκείνοι είναι που θα κατασκευάσουν την τάφρο που θα μετατρέψει ουσιαστικά τη χερσόνησο σε τεχνητό νησί, και θα οχυρώσουν τον δυτικό λόφο (Πύργος της Ξηράς ή Νέο Κάστρο), ενώ αργότερα θα ενισχύσουν ολόκληρο το φρούριο.

Η αποτελεσματικότητα των ενετικών οχυρώσεων αποδείχθηκε περίτρανα, όταν το Φρούριο άντεξε τρεις αδυσώπητες οθωμανικές πολιορκίες, που είχαν ολέθριες συνέπειες για ολόκληρο το νησί. Κατά τραγική ειρωνεία, η μεγαλύτερη καταστροφή που γνώρισε το Φρούριο δεν ήταν από τους Οθωμανούς, αλλά από μια έκρηξη στην πυριτιδαποθήκη του Παλιού Κάστρου το 1718, που προκάλεσε εκατοντάδες νεκρούς και την καταστροφή των περισσότερων κτιρίων.

Η ιστορία του Παλαιού Φρουρίου δεν σταματά φυσικά εδώ. Μολονότι δεν αλώθηκε ποτέ, πέρασε διαδοχικά από τα χέρια Γάλλων, Ρώσων, Άγγλων, Ιταλών και Γερμανών, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα νέες μετατροπές και προσθήκες στα αρχιτεκτονικά του στοιχεία και στα κτίρια που υπήρχαν σε αυτό. Αντίστοιχα, οι χώροι του χρησιμοποιήθηκαν για διάφορους σκοπούς: Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών, πολλές οικογένειες προσφύγων εγκαταστάθηκαν εδώ.

Αυτό ακριβώς, όμως, είναι που κάνει σήμερα ακαταμάχητη την περιήγηση στους χώρους του Παλαιού Φρουρίου – μια αίσθηση ότι κάθε τι που πέρασε από εδώ έχει αφήσει το δικό του ίχνος στην Ιστορία. Ολοκληρώνοντας κανείς τη βόλτα του στην επιβλητική πλατεία Σπιανάδα, και πριν εισέλθει στο Φρούριο, δεν μπορεί να μην σταθεί μπροστά στο ρωμαλέο άγαλμα του κόμη Σούλενμπουργκ, έργο του Ιταλού γλύπτη Αντόνιο Κοραντίνι, ο οποίος υπερασπίστηκε ηρωικά την Κέρκυρα στην τελευταία νίκη των Βενετών κατά των Οθωμανών το 1716. Το πέρασμα από τη γέφυρα που διασχίζει τη θαλάσσια τάφρο κι από την κεντρική πύλη του Φρουρίου μοιάζει να σηματοδοτεί και τη μετάβαση σε έναν ανεξάρτητο κόσμο που περιβάλλεται από θάλασσα κι όπου είναι εύκολο να χάσεις την επαφή με το παρόν και την τετριμμένη πραγματικότητα.

Στο εσωτερικό του Φρουρίου, ξεχωρίζουν οι αγγλικοί στρατώνες και οι ενετικές φυλακές, το Λατινικό Παρεκκλήσι της Παναγίας των Καρμελιτών, που χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα, και κυρίως ο επιβλητικός ναός του Αγίου Γεωργίου, που κατασκευάστηκε σε γεωργιανό ρυθμό το 1840, επί Αγγλοκρατίας. Μετά την αποχώρηση των Βρετανών, η εκκλησία έγινε ορθόδοξη και διακοσμήθηκε με τέμπλο από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στην παλιά πόλη της Κέρκυρας.

Φυσικά, δεν πρέπει να παραλείψει κανείς να σκαρφαλώσει στο ψηλότερο σημείο του Φρουρίου, απ’ όπου τον περιμένει μια υπέροχη πανοραμική θέα, από τη μία πλευρά προς το βαθυγάλαζο Ιόνιο Πέλαγος κι από την άλλη προς την αριστοκρατική Παλιά Πόλη.

Αν κάποια στιγμή νομίσετε πως ακούτε παράξενες μουσικές, μην ανησυχείτε, δεν έχετε αρχίσει να φαντάζεστε πράγματα. Πρόκειται για τους φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου, καθώς στο Στρατώνα των Άγγλων Αξιωματικών στεγάζεται το Μουσικό Τμήμα του. Σε άλλους χώρους λειτουργούν σήμερα το Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας, η Δημόσια Βιβλιοθήκη και η Βυζαντινή Συλλογή Κέρκυρας, που αξίζει επίσης να επισκεφθείτε.